Dna moczanowa, znana także jako podagra, to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi (hiperurykemia) oraz jego odkładaniem się w stawach i tkankach. Jest jedną z najstarszych chorób reumatycznych, a jej pierwsze opisy pochodzą z czasów starożytnych. Choć kojarzona głównie z bólem dużego palca u nogi, dna moczanowa może prowadzić do poważnych powikłań, jeśli nie jest odpowiednio leczona. W artykule przedstawimy przyczyny, objawy, metody diagnostyki oraz leczenia tej choroby.
Przyczyny dny moczanowej
Główną przyczyną dny moczanowej jest nadmiar kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy to produkt rozkładu puryn, związków obecnych w komórkach organizmu oraz w niektórych pokarmach. W warunkach normalnych kwas moczowy jest usuwany z organizmu przez nerki, jednak w przypadku zaburzeń jego metabolizmu może dojść do jego gromadzenia się. Przyczyny tego stanu mogą być pierwotne lub wtórne.
- Pierwotna hiperurykemia
Pierwotna forma dny moczanowej ma podłoże genetyczne i wynika z nieprawidłowości w metabolizmie puryn. U niektórych osób organizm produkuje nadmierne ilości kwasu moczowego lub wydala go zbyt mało, co prowadzi do jego nagromadzenia we krwi. - Wtórna hiperurykemia
Wtórna postać dny moczanowej jest wynikiem innych chorób lub czynników zewnętrznych, takich jak:
- przewlekła niewydolność nerek,
- spożywanie nadmiaru puryn w diecie (np. z czerwonego mięsa, owoców morza),
- nadmierne spożycie alkoholu, szczególnie piwa,
- stosowanie niektórych leków, takich jak diuretyki,
- choroby krwi, takie jak białaczka czy chłoniaki, które powodują nadmierne niszczenie komórek.
- Czynniki ryzyka
Na rozwój dny moczanowej wpływają także inne czynniki:
- nadwaga i otyłość,
- cukrzyca typu 2,
- nadciśnienie tętnicze,
- płeć (choroba częściej dotyka mężczyzn niż kobiet),
- wiek (częściej występuje po 40. roku życia).
Objawy dny moczanowej
Dna moczanowa ma charakter przewlekły, jednak objawy najczęściej pojawiają się w formie ostrych napadów, które są bolesne i gwałtowne. Choroba rozwija się etapowo:
- Hiperurykemia bezobjawowa
Na tym etapie poziom kwasu moczowego we krwi jest podwyższony, ale nie występują żadne objawy. Ten stan może trwać wiele lat, zanim pojawią się pierwsze symptomy. - Ostre napady dny moczanowej
Napad najczęściej dotyczy jednego stawu, zwłaszcza stawu dużego palca u nogi, ale może występować także w innych stawach, takich jak kolano, łokieć, kostka czy nadgarstek. Objawy obejmują:
- intensywny ból, często opisywany jako piekący lub pulsujący,
- zaczerwienienie i obrzęk stawu,
- uczucie ciepła w okolicy stawu,
- trudności z poruszaniem kończyną.
Napad dny moczanowej zazwyczaj zaczyna się w nocy i osiąga szczyt w ciągu 24-48 godzin. Może trwać od kilku dni do tygodnia.
- Przewlekła dna moczanowa
W przypadku braku leczenia choroba może przejść w postać przewlekłą, charakteryzującą się powtarzającymi się napadami i trwałym uszkodzeniem stawów. Może dojść do odkładania się kryształów kwasu moczowego w tkankach miękkich (tzw. guzy dnawowe) oraz w nerkach, co prowadzi do kamicy nerkowej.
Diagnostyka dny moczanowej
Rozpoznanie dny moczanowej opiera się na wywiadzie medycznym, badaniu klinicznym oraz wynikach badań laboratoryjnych.
- Wywiad i badanie fizykalne
Lekarz zbiera informacje na temat objawów, częstotliwości napadów, diety, spożycia alkoholu oraz historii rodzinnej. Podczas badania stawów ocenia ich obrzęk, zaczerwienienie i bolesność. - Badania laboratoryjne
- Poziom kwasu moczowego we krwi – podwyższony poziom kwasu moczowego jest typowy dla dny moczanowej, choć nie zawsze koreluje z objawami.
- Analiza płynu stawowego – pobranie płynu z zajętego stawu pozwala na wykrycie kryształów kwasu moczowego.
- Badania moczu – ocena wydalania kwasu moczowego z moczem w celu wykrycia zaburzeń nerkowych.
- Badania obrazowe
- Rentgen – pozwala ocenić stopień uszkodzenia stawów w przewlekłej postaci choroby.
- Ultrasonografia – umożliwia wykrycie złogów kwasu moczowego w tkankach miękkich.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie dny moczanowej ma na celu złagodzenie objawów napadów, zmniejszenie poziomu kwasu moczowego we krwi oraz zapobieganie powikłaniom.
- Leczenie ostrych napadów
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne – takie jak ibuprofen czy naproksen, łagodzą ból i stan zapalny.
- Kolchicyna – skuteczna w łagodzeniu ostrych objawów, szczególnie jeśli zostanie podana na początku napadu.
- Glukokortykosteroidy – stosowane w przypadku przeciwwskazań do innych leków lub ciężkich napadów.
- Leczenie długoterminowe
- Leki obniżające poziom kwasu moczowego – takie jak allopurynol czy febuksostat, pomagają zmniejszyć produkcję kwasu moczowego.
- Leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego – stosowane u osób z zaburzeniami wydalania przez nerki.
- Zmiana stylu życia
- Dieta niskopurynowa – ograniczenie spożycia czerwonego mięsa, owoców morza, podrobów oraz alkoholu.
- Redukcja masy ciała – utrzymanie zdrowej wagi pomaga obniżyć poziom kwasu moczowego.
- Zwiększenie spożycia płynów – wspiera wydalanie kwasu moczowego z organizmu.
- Fizjoterapia i ćwiczenia
W przypadku przewlekłych objawów regularne ćwiczenia i rehabilitacja mogą poprawić ruchomość stawów oraz zmniejszyć ich sztywność.
Dna moczanowa to choroba, którą można skutecznie kontrolować, jeśli zostanie wcześnie zdiagnozowana i odpowiednio leczona. Kluczowe znaczenie ma także zmiana stylu życia, zwłaszcza w zakresie diety i aktywności fizycznej. Osoby z dną moczanową powinny pozostawać pod stałą opieką lekarza, aby monitorować poziom kwasu moczowego i zapobiegać powikłaniom. Dzięki odpowiedniemu podejściu można znacząco poprawić jakość życia i uniknąć długotrwałych problemów związanych z tą chorobą.